Мемлекеттік органдарға келіп түсетін бизнес субъектілерінің шағымдары мен өтініштерінің мазмұнын талдау Батыс Қазақстан облысы Кәсіпкерлер палатасының Кәсіпкерлердің құқықтарын қорғау және сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл жөніндегі кеңесінің отырысында талқыланды. Талқылау барысында отырысқа қатысушылар заңнамадағы кемшіліктерге назар аударды.

БҚО әкімшілік органдарына кәсіпкерлерден келіп түскен өтініштер саны бойынша құқықтық статистика және арнайы есепке алу комитетінің облыс бойынша басқармасының басшысы Жанат Нұрмағамбетова айтты. «Е-Өтіш» ақпараттық жүйесіне сілтеме жасай отырып, өткен екі жылдың салыстырмалы деректерді келтірді. Мәселен, 2021 жылы БҚО мемлекеттік органдарына 15327 бизнес субъектілері жүгінді, 2022 жылы жазбаша өтініштер саны - 16618.
Өтініштерді есепке алудың жаңа тәртібін енгізуімен түсіндіріледі. Атап айтқанда, өткен жылдың екінші жартыжылдығынан бастап жүйе квазимемлекеттік сектор субъектілеріне келіп түсетін шағымдар мен өтініштерді есепке ала бастады.
Жанат Нұрмағамбетова өтініштер санаты және олардың мазмұныны туралы айтты. Мәселен, мәселелердің негізгі бөлігі кәсіпкерлік субъектілерінің құқықтарын іске асыру салаларына қатысты болды (өткен жылы жүйемен-8 356 өтініш тіркелген). 3,6 мыңнан астам ақпараттық өтініштер; кәсіпкерлердің ұсынымдары 1614 өтінішінде қамтылды, сондай-ақ бизнес субъектілерінің мемлекеттік органдардың жұмысындағы кемшіліктер туралы нұсқауларына қатысты. 1259 өтініш - шағымдар, 27 - де кәсіпкерлер қоғамдық маңызы бар оқиғалар мен құбылыстарға өз көзқарастарын білдірді.
Өтініштер мәселесінің сипатына келетін болсақ, басым көпшілігінде олар жер қатынастары саласымен байланысты (2905); 1941 - кәсіпкерлік қызметке қатысты, ал 1233 – салыққа қатысты.
Мемлекеттік сатып алу саласы да өзектілігін жоғалтпайды. Құқықтық статистика органдарының талдауы көрсеткендей, бизнес субъектілерінен ең көп шағымдар ішкі мемлекеттік аудит департаментіне түседі. Өз өтініштерінде кәсіпкерлер мемлекеттік сатып алу қорытындыларымен, конкурстық, аукциондық комиссияның шешімдерімен келіспейтіндіктерін білдіреді; оларда Тапсырыс берушілермен жұмыстар мен қызметтер бойынша өзара іс-қимылға наразылықтарын жиі білдіреді.
Жанат Нұрмағамбетова отырысқа қатысушылардың назарын мемлекеттік аудит және қаржылық бақылау саласын регламенттейтін заңнамадағы кемшіліктерге аударды. Атап айтсақ, аудиторлық тексеруді жүргізу және ұзарту мерзімдері белгіленбеген. Регламенттің болмауы кәсіпкерлер үшін тексеру ұзақ уақытқа созылуы мүмкін.
Осыған ұқсас мазмұндағы сөгісті «Ищанов және серіктестер» жеке адвокаттық кеңсесінің адвокаты Ғалымжан Ищанов та айтты. Ол монополияға қарсы комитет пен оның аумақтық органдары жанындағы келісім комиссиясының қызметіне қатысты болды. Бизнес субъектілері мен мемлекеттік органдар арасында туындаған даулы мәселені қарау үшін алты ай көзделген және келісім комиссиясының шешімі шығарылғанға дейін кәсіпкер өз құқықтарын қорғау үшін сотқа немесе прокуратураға жүгіне алмайды. Адвокат жарты жыл негізсіз ұзақ уақыт деп санап, осы мәселені бір айға дейін қысқарту керек екеніне тоқталды.
Мемлекеттік органдардың өкілдері жер учаскелерін жалдау мерзімін ұзарту рәсіміне қатысты әр-түрлі мәселелерді қозғалды. Олардың бірі - мемлекеттік қызметтің көрсету тәртібін реттейтін заңға тәуелді нормативтік актінің болмауы. Сонымен қатар, Орал қаласының әкімі Асхат Құлбаев атап өткендей, жер құқықтық қатынастары көбінесе жергілікті атқарушы органдар мен кәсіпкерлер арасындағы даудың нысанасы болып табылады және Мемлекеттік қызмет көрсету стандарттарының жеткіліксіздігі сыбайлас жемқорлық тәуекелдеріне жетеді.
«Қала әкімдігі облыс әкіміне, депутаттарға хат дайындап, онда барлық кемшіліктер, оның ішінде жер заңнамасында анықталған кемшіліктер көрсетіледі. Бұл тізімді құрудың мақсаты - мемлекеттік қызмет көрсету стандарттарын жүйелеу. Кәсіпкерлердің құқықтарын қорғау және сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс - қимыл жөніндегі кеңес мүшелеріне – «Атамекен» Ұлттық кәсіпкерлер палатасы алдындағы бастаманы қолдау туралы өтініш, - деді қала әкімі.
Оларды жою жөніндегі ескертулер мен ұсыныстар өңірлік кәсіпкерлер палатасының назарына алынды – «Атамекен» ҰКП-ға жеткізілетін болады.
Іс-шара шеңберінде кәсіпкерлік субъектілері арасында жасалған мәмілелерді жарамсыз деп тану бөлігінде салық органдарының талап-арыздары бойынша сот талқылауы барысында туындайтын проблемалық мәселелер талқыланды. БҚО Кәсіпкерлер палатасының Кәсіпкерлердің құқықтарын қорғау және сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл жөніндегі кеңесі отырысының қатысушыларымен мемлекеттік кірістер департаментінің атына сын айтылды. Сот практикасын талдауға сілтеме жасай отырып, олар салық органдарының мәмілелерді жарамсыз деп тану туралы талаптарын қанағаттандырудан бас тартудың негіздерінің бірі ҚР АК-нің 178-бабында белгіленген үш жылдық талап қою мерзімінің талапкерді өткізіп алуы болып табылатынын атап өтті.
«Ескіру мерзімін елемей, Мемлекеттік кірістер органдары кәсіпкерлерді ұзаққа созылған сот процестеріне тарта отырып, сотқа шағымдарды жіберуді жалғастыруда. Мемлекеттік кірістер Департаменті жанынан құрылған келісу комиссиясы мұндай талап - арыздарды сотқа жібермеу үшін сенімді кедергі болып табылмайды, өйткені комиссияның 7 мүшесінің 5-5 МКД өкілдері», - деді отырысқа қатысушылар.
Отырыс ағымдағы жылға арналған бизнесті қорғау жөніндегі бірлескен іс-шаралардың кешенді жоспарын талқылаумен аяқталды. Кеңес мүшелері оны өткен жылы іске асыруды алдын ала қорытындылады.